SPORTWEBSITES

این زنجیره شامل قطعات مختلف استخوانی است که به وسیله مفاصل مختلف به هم متصل شده اند. از دیدگاه وی زنجیره حرکتی به دو صورت می باشد: زنجیره حرکتی باز (Open Kinetic Chain) و زنجیره حرکتی بسته (Closed Kinetic Chain).

 

تعریف زنجیره حرکتی باز

زنجیره حرکتی باز، در صورتی اتفاق می افتد که بخش انتهایی بدن (پاها یا دست ها) روی هیچ سطحی قرار نگیرد و آزاد باشد. در این زنجیره، هر مفصل یا حلقه انتهایی (دیستال)، به صورت جداگانه و بدون تأثیر قابل ملاحظۀ سایر حلقه های اتصالی حرکت داده می شود. در نتیجه، حرکت به طور مجزا در یک مفصل صورت می گیرد و عملکرد عضلانی عمدتاً به صورت درونگرا (Concentric) می باشد.

 

تمرینات زنجیره حرکتی باز نواحی بالاتنه و پایین تنه

تمرینات زنجیره باز معمولاً برای بهبود قدرت و دامنه حرکتی مفصل به کار می روند. این تمرینات شامل انواع پرس سینه، جلو بازو، نشر سینه ( Chest Fly)، لت پول (زیر بغل سیم کش)، حرکات پشت بازو، جلو پا (leg extension) و پشت پا (Hamstring curl) است.

 

تعریف زنجیره حرکتی بسته

در زنجیره حرکتی بسته، بخش انتهایی بدن ثابت و بی حرکت می باشد. در این زنجیره حرکتی، بدون انجام حرکات قابل پیش بینی و متوالی سایر مفاصل انتهایی، حرکت قابل ملاحظه ای در مفصل انتهایی انجام نخواهـد شد (مانند حالتی که پا در وضعیت تحمل وزن روی زمین قرار گرفته باشد). بنابراین حرکت در یک مفصل، منجر به حرکت همزمان دیگر مفاصل شرکت کننده در زنجیره حرکتی مورد نظر می گردد. حرکت اسکات، مثالی برای حرکات زنجیرۀ بسته در اندام تحتانی است. برای آشنایی با تحلیل حرکت اسکات از منظر بیومکانیکی، مقاله بیومکانیک اسکات پا را در بخش دانش ورزش اسپرت وب سایتس مطالعه فرمایید.

در زنجیره حرکتی بسته، کلیه عضلات ثبات دهنده اطراف مفصل با هم و به طور همزمان وارد عمل می شوند و انقباض عضلانی به صورت درونگرا و برونگرا (Eccentric) می باشد. برای مثال زمانی که فرد حرکت اسکات را انجام می دهد عملکرد اندام تحتانی در زنجیرۀ بسته، منجـر به حرکات هم زمان مفاصل مچ پا، زانو و ران می شود. همچنین حین این حرکت، عضله چهارسررانی جهت کنترل فلکشن زانو منقبض می شود و عضله همسترینگ به منظور کنترل فلکشن مفصل ران منقبض می گردد. بدین ترتیب عضلات چهارسرران و همسترینگ در حین اجرای حـرکت اسکات به طور همزمـان منقبض می شوند. در نتیجه این انقباض همزمـان عضلات، انتظار می رود که نیروی برشی (Shearing Force) به حداقل برسد.

 

تمرینات زنجیره حرکتی بسته نواحی بالاتنه و پایین تنه

نمونه این تمرینات برای بالاتنه شامل انواع شنای سوئدی، کشش از میله بارفیکس و دیپ پارالل است. این تمرینات بر هم انقباضی عضلات سه سر بازویی، دو سر بازویی، دلتوئید، سینه ای کوچک و بزرگ و غیره تمرکز دارند. در خصوص پایین تنه، تمرینات زنجیره باز شامل انواع اسکات، ددلیفت، لانژه و پرس پا هستند. این تمرینات موجب هم انقباضی عضلات چهار سر ران، همسترینگ، فلکسورهای ران، نعلی و دوقلو می شوند. مفاصل ران، زانو و مچ پا در این تمرینات درگیر هستند.

 

مزایا و فواید تمرینات زنجیره حرکتی بسته و باز

از مزایای تمرینات زنجیره حرکتی بسته، درگیر کردن همزمان مفاصل و گروه های عضلانی متعدد، کاهش نیروهای برشی و افزایش ثبات مفصل است. بسیاری از پزشکان و متخصصان توانبخشی معتقدند که تمرینات زنجیره حرکتی بسته نسبت به زنجیره باز، بسیار ایمن تر و کاربردی تر هستند، زیرا قسمت اعظم فعالیت های روزمره زندگی، نظیر راه رفتن، دویدن و بالا رفتن از پله در این زنجیره صورت می گیرد.

در مقابل، بزرگترین مزیت تمرینات زنجیره باز این است که آنها در ایزوله کردن و تفکیک عضلات بسیار مؤثرتر از تمرینات زنجیره بسته هستند. بنابراین هنگامی که هدف تمرین یا توانبخشی، تمرکز روی گروه های عضلانی یا یک مفصل خاص است، استفاده از تمرینات زنجیره باز نسبت به تمرینات زنجیره بسته اولویت دارند.

اگر چه برخی از متخصصان و فیزیوتراپیست ها، نوعی از تمرینات زنجیره حرکتی را بر دیگری ترجیح می دهند و در سال های اخیر بحث های ضد و نقیضی در رابطه با اثر بخشی تمرینات زنجیره باز و بسته وجود داشته است، مطالعات اخیر نشان داده اند که هر دو نوع تمرینات زنجیره حرکتی، کاربردهای زیادی در کنترل درد، توانبخشی آسیب ها، مراقبت های پس از عمل جراحی و اهداف ورزشی و قهرمانی دارند.

 

مقایسه تمرینات زنجیره حرکتی باز و بسته

در جدول زیر ویژگی های هر کدام از تمرینات زنجیره های حرکتی باز و بسته نشان داده شده است.

 

 

مقایسه تمرینات زنجیره باز و بسته در توانبخشی لیگامنت صلیبی قدامی

در خصوص توانبخشی لیگامنت صلیبی قدامی (ACL)، باور رایج این است که تمرینات زنجیره حرکتی بسته بر تمرینات زنجیره حرکتی باز اولویت دارند. دلایل بیان شده برای این باور، افزایش استرین، شلی مفصلی و جابه جایی قدامی استخوان درشت نی است که می تواند حین تمرینات زنجیره باز رخ دهند.

بر خلاف آن چه که بالا گفته شد، گلاس و همکاران در یک مطالعه مروری سیستماتیک نشان دادند که هر دو نوع تمرینات زنجیره باز و بسته می توانند برای توانبخشی لیگامنت صلیبی قدامی (ACL) مورد استفاده قرار گیرند و هر دو نوع تمرینات خروجی مشابهی از نظر میزان درد زانو، شلی مفصلی و عملکرد زانو داشتند. نویسندگان این تحقیق پیشنهاد دادند که فرایند توانبخشی بهتر است با تمرینات زنجیره حرکتی بسته آغاز شود و به تدریج با پایدارتر شدن مفصل، به سمت استفاده از تمرینات زنجیره باز، متمایل شود.

این یافته ها توسط مطالعات مروری دیگری که توسط ریورا (2010) و پریمان و همکاران (2018) انجام گرفت، مورد حمایت واقع شد. آخرین یافته ها در این زمینه حاکی از آن است که ترکیب تمرینات زنجیره بسته و باز، عملیات توانبخشی ACL را تسریع می بخشد.

 

مقایسه تمرینات زنجیره باز و بسته در توانبخشی شانه

از نظر تاریخی، توانبخشی شانه اغلب با استفاده از تمرینات زنجیره باز انجام می شود. سهولت مدیریت تمرینات و همچنین این ایده که اکثر فعالیت های ورزشی در ناحیه اندام فوقانی به طور طبیعی از نوع حرکات زنجیره باز هستند، علت هایی است که برای این موضوع پیشنهاد می شود. با این وجود، نتایج مطالعات مختلف نشان داده است که برای توابخشی شانه، تمرینات زنجیره حرکتی بسته به دلایل زیر مؤثرتر از تمرینات زنجیره باز هستند.

• تمرینات زنجیره حرکتی بسته، بر هم انقباضی جفت نیروهای حول کتف و مفصل شانه تأکید دارند.
• تمرینات زنجیره حرکتی بسته، اجازه می دهند که عضلات چرخش دهنده بازو به عنوان کمپرسور کاف عمل نمایند.
• تمرینات زنجیره حرکتی بسته، نیاز به درجه بندی، هماهنگی و فعال شدن متوالی عضلات، هم انقباضی و بازخورد گیرنده های عمقی دارند.

در مراحل اولیه توانبخشی شانه، تمرینات زنجیره باز کمتر مورد استفاده قرار می گیرند. زیرا، آنها نیروهای برشی بزرگتری ایجاد کرده و مستلزم دامنه حرکتی وسیع تری هستند. ادغام تمرینات تثبیت کننده کتف و زنجیره حرکتی بسته، موجب ثبات ابتدایی کتف و تقویت مقدماتی عضلات چرخش دهنده بازو می شود و برای پیشرفت به سوی انجام تمرینات زنجیره حرکتی باز ضروری است. توانبخشی شانه مستلزم یک ارزیابی کامل و بسیار دقیق کل زنجیره حرکتی است.

 

سخن آخر

توجه به مفاهیم زنجیره حرکتی باز و بسته، برای تعیین تمرینات و حرکات تقویتی مناسب، جهت بهبود اجرای مهارت های ورزشی و نیز اهداف توانبخشی مفید است. هنگام تصمیم گیری در مورد استفاده از تمرینات زنجیره حرکتی باز در مقابل تمرینات زنجیره حرکتی بسته، باید عوامل متعددی را در نظر گرفت. از منظر درمانی و کلینیکال، وضعیت بیمار و مرحله توانبخشی به تجویز تمرینات کمک می کند.